Πανεπιστημίου & Σταδίου: Η «Λεωφόρος με τις γαζίες» & η «Οδός των ακακιών»

Στα μέσα του 19ου αιώνα, πριν εφαρμοστεί το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο της πόλης από τον Όθωνα, το κέντρο της Αθήνας διέσχιζε ένα ρέμα που κατέβαινε από το Λυκαβηττό, ο Βοϊδοπνίχτης. Το 1859 το ρέμα μπαζώθηκε, οι χωματόδρομοι έγιναν κεντρικοί οδοί και ξεκίνησαν οι εργασίες για την αναμόρφωση του πυρήνα της πρωτεύουσας. Οι βασικές οδικές αρτηρίες έπρεπε να συνδέουν τις δύο κεντρικές πλατείες, το Σύνταγμα και την Ομόνοια. Συνολικά σχεδιάστηκαν τρεις δρόμοι που θα εξυπηρετούσαν αυτόν το σκοπό. Ο ένας ήταν η σημερινή οδός Σταδίου, η οποία πήρε το όνομα της από τα αρχικά πολεοδομικά σχέδια, καθώς προβλεπόταν να φτάνει μέχρι το Παναθηναϊκό Στάδιο. Τελικά, ο δρόμος κατέληξε στο Σύνταγμα και στα πεζοδρόμια του φυτεύτηκαν ακακίες, με αποτέλεσμα να γίνει γνωστή ως η «οδός των Ακακιών», όπως βλέπουμε και στην αρχική εικονογράφηση.

Η οδός Σταδίου στις αρχές του 20ου αιώνα

Την περίοδο εκείνη, η ονοματοδοσία των δρόμων, όπως και πολλών περιοχών, δινόταν από ένα χαρακτηριστικό τους. Στην καινούργια τότε οδό, δύο σειρές από πρασινοκίτρινες ακακίες απλώνονταν κατά μήκος των πεζοδρομίων και κοσμούσαν τον περίγυρο του δρόμου. Oι ακακίες φυτεύτηκαν πρώτη φορά στην Ελλάδα, κυρίως στις πόλεις για διακοσμητικούς λόγους, τον 19ο αιώνα. Είναι φυλλοβόλα δέντρα με μικρά άνθη και προέρχονται κυρίως από την Αφρική και την Αυστραλία.

Η Σταδίου με τις ακακίες περί το 1900. Πεζοι, ποδηλάτες και τραμ σε μια πόλη με κεραμοσκεπές και αρχοντικά.

Το 1911 ο δήμος Αθήνας ξερίζωσε τα όμορφα δέντρα, κάτι που λύπησε τους Αθηναίους. Ο ποιητής Πολύβιος Δημητρακόπουλος έγραψε για τις περίφημες ακακίες της Σταδίου: «Προς χάριν της κυκλοφορίας των ευγενών μας των ποδών εκόψαμεν τας ακακίας εις του Σταδίου την οδόν. Ήσαν οι δόλιες α-κακίες κι εθεωρούντο περιττές· αν ήτανε κι αυτές κακίες, δεν θα τις κόβαμε ποτές.»

Πανεπιστημίου 1887. Την αποκαλούσαν το Μεγάλο Βουλεβάρτο

Η οδός Πανεπιστημίου το 1912, Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη

Παράλληλα της οδού Σταδίου, βρισκόταν ο χαρακτηριστικότερος δρόμος της νεοσύστατης πρωτεύουσας, η σημερινή οδός Πανεπιστημίου. Τότε, ήταν γνωστός ως «οδός Βουλεβάρτου» ή «λεωφόρος με τις γαζίες», καθώς μοσχοβολούσε από τις γαζίες που ήταν φυτεμένες στα φαρδιά του πεζοδρόμια.

Αθήνα, οδός Πανεπιστημίου, 1900. Το Μεγάλο Βουλεβάρτο, Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη – Νεοελληνική Ιστορική Συλλογή Κωνσταντίνου Τρίπου

Όταν διαμορφώθηκε, θύμιζε τις λεωφόρους των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων. Όπως στα παριζιάνικα Βουλεβάρτα, οι αστοί είχαν την ευκαιρία να κάνουν τον περίπατό τους ανάμεσα στα μοσχομυριστά άνθη των φυτών. Οι γαζίες έχουν κιτρινωπά άνθη και ξεχωρίζουν για την ιδιαίτερη μυρωδιά τους. Αργότερα, η «λεωφόρος με τις γαζίες» μετονομάστηκε σε «οδό Πανεπιστημίου» από το ομώνυμο κτίριο και οι γαζίες εξαφανίστηκαν. Τα αρχοντικά κατεδαφίστηκαν και η κεντρική οδός πήρε τη σημερινή της μορφή.

Αθήνα 1912. Σπάνια απεικόνιση της οδού Πανεπιστημίου το 1912 με δεντράκια, ηλεκτρικό τραμ και ηλεκτροδότηση από στύλους που είχαν κεραμικές ασφάλειες. Ταυτοποίηση Φωτογραφίας Δέσποινα Δρεπανιά. Φωτο: ΑΡΧΕΙΟ ΕΛΙΑ  

Πηγή

Οικία Καλλισπέρη

Η «οικία Καλλισπέρη» είναι ένα από τα ωραιότερα σπίτια των αρχών του 20ού αιώνα, με νεοκλασικά και εκλεκτικιστικά χαρακτηριστικά. Πρόκειται για συγκρότημα κτιρίων, που περικλείεται από τις οδούς Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Παρθενώνος και Νικολάου Καλλισπέρη. Το συγκρότημα απαρτίζεται από ένα κύριο κτίσμα, δύο βοηθητικά κτίσματα και κήπο και κτίστηκε το 1911.

Το ακίνητο προέκυψε από τη συνένωση τεσσάρων ομόρων αλλά ανεξάρτητων κάποτε οικοπέδων, τα οποία αγοράστηκαν διαδοχικά, μεταξύ των ετών 1907 και 1919, από τους Γεώργιο και Σεβαστή Καλλισπέρη. Από το 1911 μέχρι το 1930 οι νέοι ιδιοκτήτες κατασκεύασαν τρία κτίσματα, τα οποία αποτελούν το λειτουργικά ενιαίο συγκρότημα της οικίας Καλλισπέρη, που κατοικήθηκε συστηματικά μέχρι και τη δεκαετία του 1950.

Η Σεβαστή Καλλισπέρη, του Νικολάου και της Μαριγώς, ήταν λογία που αφιέρωσε τη ζωή της στη βελτίωση και την αναβάθμιση της ελληνικής εκπαίδευσης. Γεννήθηκε το 1858 στην Αθήνα όπου και πέθανε το 1953. Τελείωσε τη Σχολή Χιλλ και στη συνέχεια, παρά τις προσπάθειές της δεν έγινε δεκτή στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών, δεδομένου ότι αυτό απέρριπτε τις αιτήσεις μαθητριών (η πρώτη φοιτήτρια, η Ιωάννα Στεφανόπολι έγινε δεκτή πέντε χρόνια αργότερα το 1890) . Το 1885 άρχισε τις σπουδές της στη Φιλοσοφική Σχολή του πανεπιστημίου της Σορβόνης ως τακτική φοιτήτρια. Έλαβε το πτυχίο της το 1891. Επέστρεψε στην Ελλάδα και διορίστηκε δασκάλα των γαλλικών στο Αρσάκειο. Παραιτήθηκε μετά από μικρό χρονικό διάστημα και διορίστηκε πρώτη επόπτρια των Δημοτικών Σχολείων, θέση που ιδρύθηκε ειδικά για αυτή. Εισήγαγε πολλές καινοτομίες στην ελληνική παιδεία, που ωφέλησαν ευεργετικά την ανάπτυξη των Ελληνοπαίδων.

Στις 22 Δεκεμβρίου 1937, η Σεβαστή Καλλισπέρη με χειρόγραφη διαθήκη της άφησε όλη την περιουσία της υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου με σκοπό να συσταθεί Ίδρυμα για την εκπαίδευση κοριτσιών. Το Ίδρυμα όμως αυτό δεν έγινε ποτέ. Μετά από εγκατάλειψη δεκαετιών η περιουσία του κληροδοτήματος της Σεβαστής Καλλισπέρη περιήλθε στα Σχολικά Ταμεία Γυμνασίου-Λυκείου Θηλέων Χαλανδρίου και στη συνέχεια στον Δήμο Χαλανδρίου.