Ανάπλαση, σιωπηλή εθνοκάθαρση

Της Ξένιας Kουναλάκη, στην  Καθημερινή.

Η «ελεύθερη πόλη της Κριστιάνια» στην Κοπεγχάγη ξεκίνησε σαν μία αστική ουτοπία, ένα κοινωνικό πείραμα στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Μία κοινότητα χίπηδων, καλλιτεχνών, ακτιβιστών και απόκληρων κατέλαβαν παλιές στρατιωτικές αποθήκες και κατασκεύασαν στην καρδιά της δανέζικης πρωτεύουσας μία σειρά από αναρχικές, αυτοσχέδιες κατοικίες, ανακηρύσσοντας ταυτόχρονα την ανεξαρτησία τους. Αυτήν την Τετάρτη ωστόσο η περιοχή έγινε πάλι θέατρο συγκρούσεων ανάμεσα σε κατοίκους της Κριστιάνια και την αστυνομία. Τουλάχιστον 15 άνθρωποι συνελήφθησαν και δύο αστυνομικοί τραυματίστηκαν, όταν οι δυνάμεις ασφαλείας επιχείρησαν να απομακρύνουν καταληψίες από ένα κτίριο της Κριστιάνια. Οι αρχές διαπιστώνουν ότι η αξία της γης στην περιοχή έχει πολλαπλασιαστεί και πως δεν μπορούν να αφήσουν τα φιλέτα γης σε ένα μάτσο ρακένδυτους, εναλλακτικούς τύπους, που δεν έχουν ιδέα τι εστί real estate. Oι συγκρούσεις αποτελούν ένα ακόμη επεισόδιο στην εκστρατεία ανάπλασης των διεθνών μητροπόλεων, που ενίοτε ισοδυναμούν με σιωπηλές εθνοκαθάρσεις. Στο όνομα του «εξευγενισμού» υποβαθμισμένων γειτονιών, απειλούνται με έξωση ολόκληρες πληθυσμιακές ομάδες στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις.

Πριν από λίγους μήνες δημιουργήθηκε στο Facebook ομάδα με τίτλο «Σώστε την Αστόρια», που καλεί τα μέλη της να εμποδίσουν την επέλαση μπαρ και αβάν γκαρντ γκαλερί στο προπύργιο της ελληνοαμερικανικής κοινότητας της Νέας Υόρκης. Θεωρητικά ουδείς θα αντιδρούσε στην ανάπλαση υποβαθμισμένων συνοικιών, όπως το Χάρλεμ, το Μπρονξ και το Κουίνς στη Νέα Υόρκη. Αρκεί αυτό να μην προκαλεί την απομάκρυνση των Αφροαμερικανών και των βιοπαλαιστών Ελληνοαμερικανών αντίστοιχα.

Παρόμοια εκστρατεία ανάπλασης με μεγάλο κοινωνικό κόστος βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη στον Κεραμεικό και το Μεταξουργείο, όπου οι «ταβέρνες με άποψη» και τα lofts ξεπηδούν ανάμεσα σε καταυλισμούς αθιγγάνων, βουλκανιζατέρ και ναπολιτάνικες μπουγάδες μεταναστών. Το γεγονός ότι η Αθήνα προσβλήθηκε από την παιδική ασθένεια του gentrification – του αστικού «εξευγενισμού» – είχαν επισημάνει αρχιτέκτονες με αφορμή την έκθεση Destroy Athens πριν από δύο χρόνια. Στο πλαίσιο επενδυτικού σχεδίου για την πραγματοποίηση της φιλόδοξης έκθεσης είχαν αγοραστεί κτίρια από έναν επενδυτή και ακολούθησε ο εκτοπισμός των ενοίκων τους για να μπορέσουν να είναι άδεια στην έναρξη της Μπιενάλε της Αθήνας .

«Μας δημιουργήθηκαν κάποια βασικά ερωτήματα όπως: τι χρήση είχαν πριν οι χώροι αυτοί; Οι κάτοικοί τους τι έγιναν; Πού πήγαν; Τι θα γίνουν μετά; Ποιοι είναι οι ιδιοκτήτες;», ήταν μερικά από τα υπαρξιακά ερωτήματα, που έθεσε η Ελένη Τζιρτζιλάκη, αρχιτεκτόνισσα και ιδρυτικό μέλος των αρχιτεκτονικών ομάδων «Urban Void» (Αστικό Κενό) και «Δίκτυο Νομαδική Αρχιτεκτονική». Οι απορίες της παραμένουν αναπάντητες, η Κριστιάνια αδειάζει και στην Αστόρια δεν βρίσκεις σουβλάκι να φας.